VAKIFLARIN EKONOMİK VE SOSYAL İŞLEVİ
VAKIFLARIN EKONOMİK VE SOSYAL İŞLEVİ
Mustafa Pamukoğlu
14.02.2016
Vakıflar ekonomi ve sosyal yaşamda çok ciddi bir yer tutar. Önemli işlev ve avantajları olan bu organizasyonların daha bilinir olması gerektiğini düşünüyoruz. Bu makalemizde vakıfları tüm boyutları ile inceleyeceğiz. Burada soru-cevap yöntemini tercih edeceğiz.
1-Vakıf Nedir?
Medeni Kanunu vakıfları aşağıdaki şekilde tanımlamaktadır:
Cumhuriyetin kurulmasından sonra, şahısların isteği üzerine, bağımsız mahkemeler tarafından kurulup, Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından kuruluş senedine uygunluk yönünden denetlenen vakıflardır.
2-Vakıflar Nasıl Bir Kişidir?
Vakıflar özel tüzel kişiliğe sahiptir.
3-Kaç Tür Vakıf Vardır?
Mazbut vakıf: 5737 sayılı Kanun uyarınca Genel Müdürlükçe yönetilecek ve temsil edilecek vakıflar ile mülga 743 sayılı Türk Kanunu Medenisinin yürürlük tarihinden önce kurulmuş ve 2762 sayılı Vakıflar Kanunu gereğince Vakıflar Genel Müdürlüğünce yönetilen vakıflardır.
Mülhak vakıf: Mülga 743 sayılı Türk Kanunu Medenisinin yürürlük tarihinden önce kurulmuş ve yönetimi vakfedenlerin soyundan gelenlere şart edilmiş vakıflardır.
Cemaat vakfı: Vakfiyeleri olup olmadığına bakılmaksızın 2762 sayılı Vakıflar Kanunu gereğince tüzel kişilik kazanmış, mensupları Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olan Türkiye’deki gayrimüslim cemaatlere ait vakıflardır.
Esnaf vakfı: 2762 sayılı Vakıflar Kanununun yürürlüğünden önce kurulmuş ve esnafın seçtiği yönetim kurulu tarafından yönetilen vakıflardır.
Yeni vakıf: Mülga 743 sayılı Türk Kanunu Medenisi ile 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu hükümlerine göre kurulan vakıflardır.
4-Vakıfları Analiz Edebilmek İçin Bilinmesi Gereken Tanımlar
Vakıf yönetimi: Mülhak, cemaat ve esnaf vakıfları ile yeni vakıflarda; vakfiye, 1936 Beyannamesi, vakıf senedi, 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu ve bu Kanuna göre vakfı yönetmeye ve temsile yetkili organı
Vakıf yöneticisi: Mülhak, cemaat ve esnaf vakıfları ile yeni vakıflarda; vakfiye, 1936 Beyannamesi, vakıf senedi, 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu ve bu Kanuna göre vakfı yönetmeye ve temsile yetkili kişi veya yetkili organlarda görev alan kişiler
Vakıf Resmi Senedi: Vakıf senedinde vakfın adı, amacı, bu amaca özgülenen mal ve haklar, vakfın örgütlenme ve yönetim şekli ile yerleşim yeri gösterilir.
Hayrat: Mazbut, mülhak, cemaat ve esnaf vakıfları ile yeni vakıfların, doğrudan toplumun istifadesine bedelsiz olarak sundukları mal veya hizmetler
Akar: Vakıf amaç ve faaliyetlerinin yerine getirilmesi için gelir getirici şekilde değerlendirilmesi zorunlu olan taşınır ve taşınmazlar
Mukataalı vakıf: Zemini vakfa, üzerindeki yapı ve ağaçlar tasarruf edene ait olan ve kirası yıllık olarak alınan vakıf taşınmazlar
İcareteynli vakıf: Değerine yakın peşin ücret ve ayrıca yıllık kira alınmak suretiyle süresiz olarak kiralanan vakıf taşınmazlar
Taviz bedeli: Mukataalı ve icareteynli taşınmazların serbest tasarrufa terki için alınan bedel,
Galle fazlası: Mazbut ve mülhak vakıflarda, vakfın hayrat ve akarlarının onarımı ile vakfiyelerindeki hayrat hizmetlerin ifasından sonra kalan miktar
İntifa hakkı: Mazbut ve mülhak vakıflarda, vakfiyelerindeki şartlara göre ilgililere bırakılmış galle fazlaları ve haklar
Galle fazlasının hesabı
§ Mahkeme kararı ile galle fazlası almaya hak kazanan vakıf evladı veya ilgilisi bulunan vakıflarda; % 15 ihtiyat akçesi, hayır şartı giderleri, yönetim ve temsil payı, tevliyet ücreti ile vakıf için yapılan diğer giderler, vakfın gerçekleşen gayri safi gelirinden düşüldükten sonra vakıf evlatlarına veya ilgililerine ödenecek galle fazlasının miktarı belirlenir.
§ Galle fazlasının hesaplanmasında o yıla ait gelirin tamamı dikkate alınır.
§ Vakfın onarıma ihtiyacı olan taşınmazı varsa, o yıl için gerçekleşen gayri safi gelirinden yönetim ve temsil payı veya tevliyet ücreti ile kanuni giderler ayrıldıktan sonra kalan miktar onarıma ayrılır.
§ Temsilen yönetilen mülhak vakıflarda ayrıca tevliyet ücreti kesilmez.
5-Yeni Vakıflar Nasıl Kurulur?
Kuruluş şekli
Vakıf kurma iradesi, noterde düzenleme şeklinde yapılacak bir resmî senetle veya ölüme bağlı tasarrufla açıklanır. Ancak vakfın kurulması için yetkili asliye hukuk mahkemesine başvurularak tescilinin sağlanması gereklidir. Vakıf, yerleşim yeri mahkemesi nezdinde tutulan sicile tescil ile tüzel kişilik kazanır.
Resmî senetle vakıf kurma işlemi temsilci aracılığıyla yapılabilir. Ancak, temsil yetkisinin noterlikçe düzenlenmiş bir belgeyle verilmiş olması ve bu belgede vakfın amacı ile özgülenecek mal ve hakların belirlenmiş bulunması gereklidir.
Vakıf senedinin içeriği
Türk Medeni Kanununun 106'ıncı maddesi gereğince, vakıf senedinde vakfın adının, amacının, bu amaca özgülenen mal ve hakların, vakfın örgütlenme ve yönetim şeklinin ile yerleşim yerinin gösterilmesi zorunludur.
a) Vakfın adı; kanuna ahlaka adaba aykırı olmamalı ve vakfın amaçları ile uyumlu olmalıdır. Üçüncü kişileri vakfın amacı konusunda yanıltıcı ya da yanlış çağırışımlar uyandıracak isimler verilemez. Her hangi bir kamu kurum ya da kuruluşunun ismi kullanılamaz.
b) Vakfın amacı; Hukuka uygun, belirli, anlaşılabilir olmalı ve süreklilik arz etmelidir.
c) Özgülenen mal ve haklar; kurucuya ait olmalı ve amacı en azından başlangıç itibari ile gerçekleştirmeye yetmelidir.
Özgülenen malvarlığı nakit ise paranın vakıf adına Türkiye’de kurulu bir bankaya kuruculardan birinin hesabına yatırılıp, vakıf adına bloke edilerek dekontunun tescil başvurusu yapılan mahkemeye ibrazı, taşınmaz ya da taşınır bir malvarlığı ise değer tespitinin mahkemece yaptırılması ve ilgili sicillerine (tapu sicili, trafik sicili gibi) vakıf adına tescili sağlanmalıdır.
Vakfın kurulması ile özgülenen mal ve haklar vakıf tüzelkişiliğine geçer.
d) Organları; Vakfın bir yönetim organı olması zorunludur. Vakfın işleyişinin kolaylaşması açısından, amacının kapsamına ve faaliyetlerine uygun olarak mütevelli heyeti, yönetim organı ve bir denetim birimi olması uygun olur.
Bu sayılan organlar dışında onur kurulu,araştırma kurulu, çalışma kurulu gibi vakfın yönetimi ile ilgili olmayan kurulların vakıf organları arasında gösterilmemesi gerekir.
Vakfın organlarının kaç kişiden oluşacağı, toplantı ve karar yeter sayılarının senet metninde gösterilmesi, organların görev ve yetki sınırlarının yeterince belirtilmesi halinde, vakfın işleyişinde sıkıntıya düşülmesinin önüne geçilmiş olur.
Vakıf organlarında kamu görevlileri görev unvanlarını kullanarak görev alamaz.
e) Vakfın yerleşim yeri; vakfın faaliyetlerini yürüttüğü merkezin bulunduğu yerdir. Vakıf senedinde gösterilecek adresin açık olarak ayrıntılı şekilde yazılması zorunludur.
Vakfın tescili
Vakfın tesciline ilişkin açılan davada mahkemece davanın reddine ya da vakfın tesciline ilişkin vereceği karar, tebliğ tarihinden başlayarak bir ay içinde, başvuran veya Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından temyiz edilebilir.
Aynı şekilde, vakfın kurulmasını engelleyen sebeplerin varlığı hâlinde, Vakıflar Genel Müdürlüğü veya ilgililer, iptal davası açabilirler.
Tesciline karar verilen vakıf, vakfın yerleşim yeri mahkemesi nezdinde tutulan sicile tescil edilir.
Yerleşim yeri mahkemesinin yapacağı bildirim üzerine vakıf, Vakıflar Genel Müdürlüğünce merkezî sicile kaydolunur ve Resmî Gazete ile ilân olunur.
6-Vakıf Kuruluş Asgari Varlık Ne Tutardadır?
Yeni vakıfların asgarî kuruluş mal varlığı limiti, 2016 yılı için 60.000 TL'dir
7-Vakıfların Şube Açmaları Nasıl Olur?
Yeni vakıflar, vakıf senetlerinde yazılı amaçlarını gerçekleştirmek üzere Vakıflar Genel Müdürlüğü’ne beyanda bulunmak şartıyla şube ve temsilcilik açabilirler.
8-Yabancılar Vakıf Kurabilirler mi?
Yabancılar, Türkiye’de, hukuki ve fiili mütekabiliyet esasına göre yeni vakıf kurabilirler.
9-Vakıflar Nasıl Yönetilirler?
Mazbut vakıflar, Genel Müdürlük tarafından yönetilir ve temsil edilir.
Mülhak vakıflar, Anayasaya aykırılık teşkil etmeyen vakfiye şartlarına göre Meclis tarafından atanacak yöneticiler eliyle yönetilir ve temsil edilir. Vakıf yöneticileri kendilerine yardımcı tayin edebilirler. Mülhak vakıf yöneticilerinde aranacak şartlar ile yardımcılarının nitelikleri yönetmelikle düzenlenir. Vakfiyedeki şartları taşımamaları nedeniyle kendilerine yöneticilik verilemeyenler bu şartları elde edinceye, küçükler ile kısıtlılar fiil ehliyetlerini kazanıncaya ve boş kalan yöneticilik yenisine verilinceye kadar, vakıf işleri Genel Müdürlükçe temsilen yürütülür.
Cemaat vakıflarının yöneticileri mensuplarınca kendi aralarından seçilir. Vakıf yöneticilerinin seçim usul ve esasları yönetmelikle düzenlenir.
Esnaf vakıfları, mülhak vakıfların tabi olduğu hükümlere tabidir. Bu vakıflar, esnafın seçtiği yönetim kurulu tarafından yönetilir.
Yeni vakıfların yönetim organı vakıf senedine göre oluşturulur ve bu vakıfların yönetim organlarında görev alanların çoğunluğunun, Türkiye’de yerleşik bulunması gerekir.
10-Vakıflarda Yönetici Olamayacaklar Kimlerdir?
Vakıflarda; hırsızlık, nitelikli hırsızlık, yağma, nitelikli yağma, dolandırıcılık, nitelikli dolandırıcılık, zimmet, rüşvet, sahtecilik, hileli iflas, ihaleye fesat karıştırma, edimin ifasına fesat karıştırma, güveni kötüye kullanma, kaçakçılık suçları ile Devletin güvenliğine karşı işlenen suçların birinden mahkûm olanlar yönetici olamazlar.
Vakıf yöneticisi seçildikten sonra yukarıdaki suçlardan mahkûm olanların yöneticiliği sona erer.
11-Vakıf Yöneticilerin Sorumluluğu Nedir?
Vakıf yöneticileri; vakfın amacına ve yürürlükteki mevzuata uymak zorundadır.
- Vakfın amacı doğrultusunda faaliyette bulunmayan,
- Vakfın mallarını ve gelirlerini amaçlarına uygun olarak kullanmayan,
- Ağır ihmal ve kasıtlı fiilleriyle vakfı zarara uğratan,
- Denetim Makamınca tespit edilen noksanlık ve yanlışlıkları verilen süre içerisinde tamamlamayan, düzeltmeyen veya aykırı işlemlere devam eden,
- Medeni hakları kullanma ehliyetini kaybeden veya görevini sürekli olarak yapmasına engel teşkil edecek hastalığa veya maluliyete yakalanan,
Yöneticiler Asliye Hukuk Mahkemesi kararı ile görevden alınabilirler.
Vakıf yönetiminde yer alan kişiler ile vakıf çalışanları kusurlu fiilleri nedeniyle vakfa verdikleri zararlardan sorumludurlar. Çünkü Vakıflar, varlıklarını, ekonomik kural ve riskleri gözetmek suretiyle değerlendirmek zorundadırlar.
11-İdari Para Cezası Nasıl Uygulanır?
Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından yapılan tebligata rağmen, bu Kanun uyarınca istenen beyanname, bilgi ve belgeleri zamanında vermeyen, organların vakfiye veya vakıf senedine aykırı olarak toplanmasına sebebiyet veren veya gerçeğe aykırı beyanda bulunan vakıf yönetimine Genel Müdürlükçe her bir eylem için beş yüz Türk Lirası idari para cezası verilir
12-Vakıflar Mal Edinebilirler mi?
Vakıflar her türlü malları iktisap edebilirler.
Mülhak, cemaat, esnaf vakıfları ile yeni vakıflara, başlangıçta özgülenen mal ve haklar, vakıf yönetiminin başvurusu üzerine, haklı kılan sebepler varsa, Vakıflar Genel Müdürlüğü Denetim Makamının görüşü alınarak mahkeme kararı ile sonradan iktisap ettikleri mal ve hakları ise bağımsız ekspertiz kuruluşlarınca düzenlenecek rapora dayalı olarak vakıf yetkili organının kararı ile daha yararlı olanları ile değiştirilebilir veya paraya çevrilebilir.
13-Vakıflar İktisadi İşletme Kurabilirler mi?
Vakıflar ticari faaliyetlerini yürütmek amacıyla tüzel kişiliği olmayan iktisadi işletme kurabilirler. Aşağıdaki belgeleri hazırlayarak Vakıf merkezinin bağlı olduğu Ticaret Sicili Müdürlüğü’ne başvururlar.
§ Derneğin/Vakfın unvanı, merkezi, vergi kimlik numarası; işletmenin unvanı, sermayesi, ticari ikametgâhı, işletmenin açılış tarihi, bu tarihteki gerçek faaliyetinin konusu ve bu konuyu gösterir NACE kodu, işletmeyi temsile yetkili kılınan kişilerin adı ve soyadı, yerleşim yeri, kimlik numarasının da yer aldığı başvuru dilekçesi,
§ İşletmeyi temsile yetkili kişilerin noter huzurunda düzenlenmiş ve ticaret unvanı altına atılmış imza beyannameleri,
§ Derneğin faaliyette olduğunu gösteren resmi belge / Vakfın tüzel kişiliğinin devam ettiğini gösteren resmi belge,
§ Dernek tüzüğünün / Vakıf senedinin aslı ile birlikte ibraz edilmek kaydıyla bir örneği veya noter onaylı örneği,
§ Taahhütnamede veya başvuru belgesinde yer almaması halinde dernek/vakıf yöneticilerinin bu göreve seçilmelerine ilişkin yetkili organ kararının bir örneği,
§ İşletmenin açılmasına ve tesciline ilişkin yetkili organ kararının noter onaylı örneği,
§ Derneğin / Vakfın bir ticari işletme kurabilmesinin resmi bir makamın iznine veya onayına bağlı olduğu hallerde bu izin veya onaya ilişkin belge
§ Oda kayıt beyannamesi
14-Vakıflar Şirket Kurabilirler mi?
Vakıflar; amacını gerçekleştirmeye yardımcı olmak ve vakfa gelir temin etmek amacıyla, Vakıflar Genel Müdürlüğü’ne bilgi vermek şartıyla iktisadi işletme ve şirket kurabilir, kurulmuş şirketlere ortak olabilirler. Şirketler dahil iktisadi işletmelerden elde edilen gelirler vakfın amacından başka bir amaca tahsis edilemez.
15-Yabancı Vakıflar Şirket Kurabilirler mi?
Kurabilirler veya ortak olabilirler. Ancak kurucuların çoğunluğu yabancı uyruklu olan vakıfların kurduğu yahut paylarının yarıdan fazlasına bu nevi vakıfların sahip olduğu şirketlerin mal edinmeleri hakkında aynı vakıfların mal edinmelerini düzenleyen hükümler uygulanır.
16-Vakıflar Uluslararası Faaliyette Bulunabilirler mi?
Vakıflar; vakıf senetlerinde yer almak kaydıyla, amaç veya faaliyetleri doğrultusunda, uluslararası faaliyet ve işbirliğinde bulunabilirler, yurt dışında şube ve temsilcilik açabilirler, üst kuruluşlar kurabilirler ve yurt dışında kurulmuş kuruluşlara üye olabilirler.
17-Vakıfların Bağış ve Yardım Toplamlarında Kısıtlama Var mı?
Vakıflar; yurt içi ve yurt dışındaki kişi, kurum ve kuruluşlardan ayni ve nakdi bağış ve yardım alabilirler, yurt içi ve yurt dışındaki benzer amaçlı vakıf ve derneklere ayni ve nakdi bağış ve yardımda bulunabilirler. Nakdi yardımların yurt dışından alınması veya yurt dışına yapılması banka aracılığı ile olur ve sonuç Vakıflar Genel Müdürlüğü’ne bildirilir.
18-Vakıflar Yardım Toplama Kanunu Hükümlerine Tabi midir?
2860 sayılı Yardım Toplama Kanununa göre; kamu yararına uygun olarak, amaçlarını gerçekleştirmek, muhtaç kişilere yardım sağlamak ve kamu hizmetlerinden bir veya birkaçını gerçekleştirmek veya destek olmak üzere gerçek kişiler, dernekler, kurumlar, vakıflar, spor kulüpleri, gazete ve dergiler yardım toplayabilirler.
Kişiler ve kuruluşlar, yetkili makamdan izin almadan yardım toplayamazlar. Ancak, kamu yararına çalışan dernek, kurum ve vakıflardan hangilerinin izin almadan yardım toplayabilecekleri, İçişleri Bakanlığının önerisi üzerine Bakanlar Kurulunca belirlenip ilan edilir.
19-Vakıfların Denetimi Nasıl Yapılır?
Mülhak, cemaat, esnaf vakıfları ile yeni vakıflarda iç denetim esastır. Vakıf; organları tarafından denetlenebileceği gibi, bağımsız denetim kuruluşlarına da denetim yaptırabilir.
Vakıf yöneticileri, en az yılda bir defa yapılacak iç denetim raporları ile sonuçlarını, rapor tarihini takip eden iki ay içerisinde Vakıflar Genel Müdürlüğü’ne bildirir.
Vakıfların amaca ve yasalara uygunluk denetimi ile iktisadi işletmelerinin faaliyet ve mevzuata uygunluk denetimi Vakıflar Genel Müdürlüğü’nce yapılır.
20-Vakıflara Tanınan Muafiyetler ve İstisnalar Nelerdir?
§ Vakıflar Genel Müdürlüğü’ne ve mazbut vakıflara ait taşınmazlar Devlet malı imtiyazından yararlanır, haczedilemez, rehnedilemezler. Tüm iş ve işlemleri, her türlü vergi, resim, harç ve katılım payından istisnadır.
§ Genel Müdürlük tarafından açılacak davalarda teminat aranmaz.
§ Genel Müdürlüğün ve mazbut vakıfların tahsil edilemeyen gelirleri, 21.07.1953 tarihli ve 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerine göre Genel Müdürlükçe tahsil edilir.
§ Vakıf kültür varlıklarının onarımları ve restorasyonları ile çevre düzenlemesi ve kamulaştırma işlemleri, 180 sayılı Bayındırlık ve İskan Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname hükümlerine tabi değildir.
§ Vakıf kültür varlıklarının, restorasyon veya onarım karşılığı kiralama işlemleri, 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu hükümlerine tabi değildir.
§ Yurt içi veya yurt dışında vakıf kültürünü araştırmak, geliştirmek ve desteklemek amacıyla gerçek ve tüzel kişiler; Genel Müdürlüğün görev alanı ile ilgili faaliyet ve yatırım programlarında yer alan her türlü ilmi organizasyon, stratejik araştırma, konferans, sempozyum ve benzeri kültürel faaliyetlerin yürütülmesi kapsamında sponsorluk yapabilirler. Bu faaliyetlerle ilgili sponsor kişi veya şirketler Genel Müdürlüğün belirleyeceği esaslar dahilinde reklam alabilirler. Vakıflar adına kayıtlı taşınır ve taşınmaz vakıf kültür varlıklarının; bakım, onarım ve restore edilmesi, yaşatılması, çevre düzenlemesi ve kamulaştırılması dahil Genel Müdürlüğün kontrolünde gerçek ve tüzel kişilerin kendileri tarafından yapılacak harcamalar, bağış ve yardımlar ile sponsorluk harcamalarının tamamı Gelir ve Kurumlar Vergisi matrahından düşülür.
§ Kuruluşunda veya kurulduktan sonra vakıflara bağışlanan taşınır ve taşınmaz mallar Veraset ve İntikal Vergisinden istisnadır.
21-Vakıflar Kurumlar Vergisine Tabi midir?
Vakıflar kurumlar vergisine tabi değildir. Eğer vakfın iktisadi işletmesi varsa bu iktisadi işletme kurumlar vergisine tabi olur.
22-Vakıfların Muhatap Olduğu Diğer Vergiler Nelerdir?
§ Kiralama yaparlarsa ödeyecekleri kiralardan vergi kesintisi yapar ve muhtasar beyanname ile vergi dairesine bildirir.
§ Satın aldıkları mal ve hizmetlere ait KDV tutarını öderler. Muhasebeye bu KDV tutarları maliyet olarak yazılır.
§ Çalıştırdıkları kişilere ait gelir vergisi ve sigorta primlerini tahakkuk ettirip beyan etmek zorundadırlar.
§ Yaptıkları sözleşmelere damga vergisi ödemek zorundadırlar. Ancak kira sözleşmelerinde vakıflar damga vergisinden muaftır.
§ Yaptıkları işlemlerle ilgili harç,damga vergisi vb ödemeleri yapmak zorundadır.
23-Vakıflara Vergi Muafiyeti Nasıl Sağlanır?
a-Vergi Muafiyeti Başvurusunda Bulunan Vakıfların Başvuru Dilekçesine Eklemeleri Gereken Belgeler:
- Vakıf resmi senedinin bir örneği
- Gelir getirici malvarlığı ve yıllık gelire ilişkin bilgi ve belgeler (Banka mevduatı için bankadan alınan imzalı ve mühürlü/kaşeli yazı, kira geliri için kira kontratı, bu kira kontratlarına konu edilen taşınmazların tapu senedi örnekleri gibi.)
- Son beş yıl içindeki faaliyet raporları
b-Malvarlığı ve Yıllık Gelir Ölçüleri:
- Faaliyet Süresi En Az Bir Yıl Olan Vakıflar İçin;
|
Yıl |
2016 |
|
Gelir Getirici Malvarlığı |
954.000,00 TL |
|
Yıllık Geliri |
87.000,00 TL |
- Faaliyet Süresi Altı Ay Olan Vakıflar İçin;
|
Yıl |
2016 |
|
Gelir Getirici Malvarlığı |
1.908.000,00 TL |
|
Yıllık Geliri |
174.000,00 TL |
c-Vakıfların Vergi Muafiyeti Başvurusunun Değerlendirilmesinde Esas Alınacak Kriterler:
Vergi muafiyeti tanınacak vakfın;
- Sağlık, sosyal yardım, eğitim, bilimsel araştırma ve geliştirme, kültür ve çevre koruma ile ağaçlandırma konularında faaliyette bulunmayı amaç edinmesi ve bu faaliyetlerinin kamuya açık ve Devletin kamu hizmeti yükünü azaltıcı etki yapacak düzeyde olması,
- Belli bir yöre veya belli bir kitleye hizmeti amaç edinmemesi,
- Kuruldukları tarihten itibaren en az bir yıl süreyle faaliyette bulunmuş olması (gelir getirici mal varlığı ve yıllık gelir tutarları, başvurunun yapıldığı yıl için geçerli olan hadlerin iki katını aşan vakıfların, faaliyet süresinin altı ay olması yeterli olup, vakfın diğer şartları da taşıması)
- Bilanço esasına göre defter tutması,
- Vergi muafiyeti talebinde bulundukları tarihte gelir getirici mal varlığı ve yıllık gelir tutarı asgari ölçülerin üzerinde olması,
- Elde ettiği brüt gelirin en az üçte ikisinin vakfın amaçlarına harcanacağının vakıf resmi senedinde yazılı olması ve son bir yılda veya son iki yılın ortalaması bazında bu koşullara uyulması (Devlet üniversitelerinin faaliyetlerinin devam ettirilmesi ve desteklenmesini amaç edinmek üzere kurulan vakıfların ise yıllık brüt gelirlerinin en az dörtte üçünün, üniversitede sunulan eğitim kalitesinin yükseltilmesine matuf yapılacak fiziki ve teknik yatırımlar ile üniversitede görevli eğitim görevlilerine harcanması),
- Maliye Bakanlığı ve ilgili kuruluşlarca yapılacak inceleme sonucunda vergi muafiyeti verilmesi yönünde olumlu görüş bildirilmesi
gerekmektedir.
24-Türkiye’de Vergi Muafiyeti Tanınan Vakıflar?
Makalemizi yazdığımız tarih itibariyle 262 vakfa vergi muafiyeti tanınmıştır.
25-Vergi Muafiyeti Tanınan Vakıflara Yapılan Bağışlar Vergiden İstisna mı?
Kurumlar vergisi mükellefleri makbuz karşılığında yapılan bağış ve yardımların toplamının o yıla ait kurum kazancının % 5'ine kadar olan kısmı kurumlar vergi matrahından düşülebilir.
Gelir vergisi mükellefleri vergi muafiyeti tanınan vakıflara yıllık toplamı beyan edilecek gelirin % 5'ini (kalkınmada öncelikli yöreler için % 10'unu) aşmamak üzere, makbuz karşılığında yapılan bağış ve yardımları gelir vergisi matrahından düşebilirler.
SONUÇ
Bu açıklamalardan görüleceği üzere iyi bir amaç için kurulmuş ve iyi yönetilen vakıflar ekonomik ve sosyal bakımından önemli işlev görürler.
Şirketlerin kuşaktan kuşağa devam etmesi isteniyorsa vakıf bu amaca hizmet edebilir.
Miras kavgalarına meydan vermemek için bir aile vakfı faydalı olabilir.
Gazete, dergi, yayıncılık faaliyetlerinde isim hakkı, çeşitli imtiyazlar bir vakfa özgülenerek daha verimli ve etkin yönetim sağlanabilir.
Daha çok sosyal amaçlı iktisadi işletmelerin sahibinin vakıf olması daha verimli sonuçlar elde edilmesini sağlayabilir.
Sosyal sorumluluk projeleri vakıflar eli ile daha güvenilir yapılabilir.
Bazı durumlarda bağış ve yardım yapılabilmesi için vakıf şartı aranır.
Vakıfların kamu kurum, kuruluşlarından hizmet taleplerinde daha avantajlı pozisyonda olduklarını kabul etmek gerekir.
Ancak vakıflar kötü amaçlar için de kullanılabilmekte, sebepsiz zenginleşme ve yolsuzluk aracı da olabilmektedir.